De roebel krijgt eindelijk een officieel symbool - maar welk?

(Eerste publicatie: 22-11-2013)

De Russische roebel krijgt een nieuw symbool. Of nee, dat zeg ik verkeerd – de Russische roebel krijgt eindelijk een symbool. Want in tegenstelling tot de dollar en de euro moet de munteenheid van Rusland het nog altijd zonder eenduidig tekentje stellen.

Ja, je komt vaak руб. (roeb.) tegen en ook een hoofdletter P (dat is de Russische R) zie je vaak staan, met een streepje door de poot, maar dat zijn initiatieven van onderaf, die nooit officieel zijn goedgekeurd door de centrale bank.

Al sinds het midden van de jaren negentig wordt er gesproken over een echt symbool voor de roebel. Sinds 2006 is er een wet die de invoering ervan mogelijk maakt. Deze maand besloot de centrale bank de koe bij de horens te vatten. Er werden vijf mogelijke varianten gepresenteerd waar op gestemd mag worden. Dit zijn de vijf op een rijtje:

Eén van deze varianten heeft inmiddels een ruime voorsprong, maar welke precies, dat wil de bank niet zeggen. Het is ook niet zo dat de meeste stemmen gelden. De bank is vooral geïnteresseerd in de commentaren, want mocht een van de symbolen beledigend zijn voor gelovigen of met racisme in verband te brengen zijn, dan valt die natuurlijk af.

Op de site van de bank waar de symbolen worden gepresenteerd, staan ook enkele van de commentaren. Over de tweede variant (tweede van links) merkt iemand op dat deze al veel wordt gebruikt. Ik vermoed ook dat deze variant tot nu toe de meeste stemmen heeft gekregen. Bij variant drie zegt iemand: “Duidelijk wat hier wordt bedoeld, niet alleen voor Russen, maar ook voor buitenlanders”. Wat ik waag te betwijfelen.

Variant vier “lijkt het minst op de Amerikaanse dollar en de euro”. Iemand anders merkt hier op: “Simpel en begrijpelijk. Py – betekent roebel. Russische letters”. Wat ik ook betwijfel, want voor een buitenlander staat daar gewoon Py. Bij variant vijf (mijn favoriet) staat: “Sierlijk en elegant, en tegelijkertijd agressief en dreigend”. Als pluspunt wordt ook aangevoerd dat dit symbool duidelijk afwijkt van de P op een parkeerbord.

Een onderschat probleem is misschien nog dat het symbool van de roebel te vinden zal moeten zijn op een cyrillisch en latijns toetsenbord. Ik beschik over beide, maar heb het niet gevonden. Een zoektocht met behulp van control-alt leverde wel dit tekentje op: ® . Maar dat staat dan weer niet bij die vijf voorgestelde varianten. 

En hier nog mijn indrukwekkende verzameling roebelbiljetten uit de Sovjetunie. Ik heb ook nog een mooi biljet van 50 gulden.

Zakendoen in Rusland? Mijdt Moskou, ga naar Sotsji.

(Eerste publicatie: 15-6-2012)

Voor zakendoen moet u in Sotsji zijn. Of in Oefa. Of Tsjeljabinsk. Moskou? Sint-Petersburg? Mwah, u kunt het proberen, maar zeg later niet dat u niet gewaarschuwd bent.

De Russische Forbes heeft een lijst gepubliceerd met de dertig steden in Rusland waar het zakenklimaat het prettigst is. Sotsji, locatie van de komende Winterspelen, staat bovenaan. Bij een eerste selectie werd gekeken naar positieve factoren (bevolkingsaantal, lonen en de groei van beide). De dertig beste steden werden vervolgens beoordeeld op belemmerende factoren. Hoe minder die aanwezig zijn, hoe hoger de plaats op de ranglijs

Enquêtes, uitgevoerd door onder meer Ernst & Young en de Wereldbank, leverde de volgende vijf belangrijkste ‘pijnpunten’ op:

1. Tekort aan personeel (hoog- en laagopgeleid)
2. Slechte kredietverlening (“Недоступность финансовых ресурсов”)
3. Slechte infrastructuur
4. Administratieve barrières
5. Uitvoering belastingregels (“Налоговое администрирование”)

“Een belangrijke factor waarover ondernemers klagen, die we in de ranglijst niet hebben kunnen meewegen, is corruptie”, schrijft Forbes. Over Sotsji werd door zakenlui gemeld dat “de verhoudingen met het stadsbestuur aanvullende uitgaven onontkoombaar maken”. Maar, voegt Forbes daaraan toe, bouwgrond verwerven of aansluiting krijgen op het electriciteitsnet is in de “olympische hoofdstad” nog altijd eenvoudiger dan in Krasnodar, om over Moskou of Sint-Petersburg maar te zwijgen.

Moskou staat 27ste op de lijst (“100 Procent van de kleine en middelgrote ondernemers zijn van mening dat de ambtenaren niet geïnteresseerd zijn in het oplossen van hun problemen”.), Sint-Petersburg 29ste (“Misschien dat het ondersteuningsprogramma 2012-2015 voor het klein- en middenbedrijf de situatie nog kan verbeteren”.).

Hier de eerste tien van de lijst. De volledige lijst staat hier. Voor de lijst van 2010 (Sotsji stond toen nog negende) klikt u hier, voor het stukje dat ik daar toen over schreef hier.

1.  Sotsji
2.  Oefa
3.  Tsjeljabinsk
4.  Tjoemen
5.  Nizjnyi Novgorod
6.  Jekaterinburg
7.  Machatsjkala
8.  Kazan
9.  Oelan-Oede
10. Krasnodar

De lijst is niet helemaal kakelvers (twee weken oud, om precies te zijn), wat als voordeel heeft dat er al aardig wat reacties zijn. “Ja, ja, Kazan komt na Machatsjkala, en dat geloven we.” Uit Sotsji meldt iemand: “We staan hier de hele dag in de file, je komt nergens meer. Hoezo de eerste plaats!” 

EXPO 1958: het Sovjet-paviljoen met Lenin, de Spoetnik en een quiz. - 3

(Eerste publicatie: 27-4-2012

De USSR zette in de jaren na de dood van Stalin voorzichtig de deuren open naar het buitenland. De aanwezigheid in Brussel was daar een voorbeeld van. In het Sovjet-paviljoen werkte een ploeg van de Russische tv. Dat was een première, het was de eerste tv-ploeg (творческая группа) die naar het buitenland werd gestuurd. Een van de leden van die groep, een zekere L. Gloechovskaja, schreef er jaren later een artikel over.  

De Moskouse tv-lui waren uiteraard zeer geïnteresseerd in de werkwijze van hun Westerse collega’s. Wat hun in België vooral opviel was de horizontale programmering, het vrijwel ontbreken van rechtstreekse uitzendingen uit theaters en de overheersende rol van het gesproken woord in de vorm van interviews, gesprekken, discussies, persconferenties en spelletjes.

De ploeg werd geacht om in het paviljoen dagelijks tussen 10.00 en 19.00 uur een uitzending te verzorgen. Handig daarbij was dat men ruim in de informatieve films over de USSR zat, die in de maanden voorafgaand aan de reis naar Brussel in urenlange sessies waren geselecteerd. Ter plekke werd besloten om toch ook wat meer leven in de brouwerij te brengen en daarbij werd het voorbeeld van de Belgische tv gevolgd. Er kwam een quiz, waarvoor de bezoekers aan het Sovjet-paviljoen zich konden aanmelden.

De vragen waren van het type: Naar wie is het internationaal muziekconcours in Moskou vernoemd waarbij de Belgische koningin Elisabeth aanwezig was? (Tsjaikovski). Welk boek is dit, uitgegeven in elf talen van de Sovjetunie, in een oplage van twee miljoen? (Tijl Uilenspiegel). De winnaars kregen Russische lakdoosjes, porseleinen beeldjes en postzegelalbums.

De tv-ploeg verzorgde ook regelmatig uitzendingen vanaf de EXPO bestemd voor het thuisfront. Gloechovskaja: “Wij waren het prototype van de toekomstige correspondentenposten.”

Behalve veel filmmateriaal beschikte men in het Sovjet-paviljoen ook over geschreven informatie: allerlei folders, brochures en boekjes over het leven in de Sovjetunie. Dat moeten er stapels zijn geweest, nog steeds zijn ze te vinden op rommelmarkten in heel België.

(De twee eerdere stukjes over het Sovjet-paviljoen in Brussel vindt u hier en hier.) 

Update: hieronder een een filmpje dat in 2013 op YouTube werd gezet, met tussen 2.36-3.55 uitgebreid aandacht voor het Sovjet-paviljoen. Met prachtige autos.

EXPO 1958: het Sovjet-paviljoen met Lenin, de Spoetnik en een quiz voor de bezoekers. - 2

(Eerste publicatie: 21-4-2012)

De Wereldtentoonstelling in Brussel (EXPO 1958) trok tussen 17 april en 19 oktober meer dan 41 miljoen bezoekers. Het paviljoen van de USSR, dat gesloten imperium dat een jaar eerder indruk had gemaakt met de lancering van de Spoetnik, was een van de trekpleisters.

In het paviljoen was dan ook heel wat te bewonderen. Natuurlijk een model van de Spoetnik, van de gestroomlijnde Tu-114 (het grootste passagierstoestel uit die tijd), visitekaartjes van de auto-industrie, het Loezjniki stadion, de eerste atoomijsbreker ter wereld, het gebouw van de Moskouse universiteit, en dat alles tegen die weinig gestroomlijnde achtergrond van een arbeider, een boerin en Lenin.

(Deze twee prachtige foto's heb ik niet kunnen terugvinden op groter formaat. Mocht iemand dat wel lukken, ik houd me aanbevolen.)

En vooral: wat is er toch geworden van de kolchozboerin, die in Brussel nog zo’n stevig paar vormde met haar arbeider ter linkerzijde van de trap? Waar die arbeider is beland, dat weet ik. Hij heeft in 1959 nog dienst gedaan tijdens een Sovjet-tentoonsteling in New York, verhuisde via de VDNCh (de permanente Tentoonstelling van economische verworvenheden in Moskou) naar de depots van de kunstenaarsbond om in 1967 te worden geschonken aan de metaalfabriek MMK in Magnitogorsk. Daar was hij ook geen blijvertje; in 1970 kwam hij terecht op het stationsplein van de stad.

Maar waar is nou die kolchozboerin?! Ik weet het niet. Het is een werk van A. Zelenski, mocht u haar vinden, laat het me weten. Dan beginnen we een actiegroep om haar voor het station van Magnitogorsk te verenigingen met haar arbeider. (Waar die Lenin – beeldhouwer M. Manizer- tegenwoordig staat, mag u me ook laten weten, maar dat interesseert me gek genoeg een stuk minder.)

Deel 1 vindt u hier, deel 3 hier.

EXPO 1958: het Sovjet-paviljoen met Lenin, de Spoetnik en een quiz voor de bezoekers. - 1

(Eerste publicatie: 18-4-2012)

View fullsize

                                     Brussel, 1958

View fullsize

Parijs, 1937

Zeg Wereldtentoonstelling en Sovjet-paviljoen en veelal zal men denken aan Parijs 1937. Daar stond het paviljoen van de USSR tegenover dat van Nazi-Duitsland, twee bonkige gebouwen, de een met een boerin en arbeider op het dak, de ander met een adelaar. Vier jaar later voerden beide landen een strijd op leven en dood.

Minder bekend is het paviljoen van de Sovjetunie op de Wereldtentoonstelling in Brussel, de EXPO 1958. De plaats van Duitsland als tegenpool werd daar ingenomen door de Verenigde Staten, al stonden de paviljoens van de VS en de USSR dit keer niet tegenover, maar naast elkaar. (Tegenover het bouwwerk van de atheïstische Sovjets stond dit keer het paviljoen van het Vaticaan – zouden de Belgen dat als statement hebben bedoeld?)  

De EXPO 1958 telde meer dan 150 gebouwen, dat van de USSR stond midden op het gedeelte voor het buitenland. Moderne architectuur was het toverwoord in die jaren en de Sovjetunie liet zich in Brussel niet onbetuigd. Met het uit staal, glas en aluminium opgetrokken bouwwerk (150 meter lang, 72 meter breed, 35 meter hoog) werd duidelijk afstand van genomen van de plompe, ornamentrijke bouwstijl uit de Stalintijd, die door partijleider Chroesjtjov enkele jaren eerder fel was bekritiseerd. 

View fullsize

Het paviljoen voor Brussel was het eerste internationale project, sinds er van hogerhand een moderne bouwstijl was verlangd. Er werd een prijsvraag uitgeschreven voor een “massief” gebouw dat “macht en ideologische helderheid” moest uitstralen. De constructie moest “eigentijds en progressief” zijn. Na afbraak moest het gebouw in Moskou weer eenvoudig opgebouwd kunnen worden. Er kwamen 21 inzendingen, de opdracht werd gegund aan een groep jonge architecten onder leiding van Viktor Doebov.

Volgens de officiële folder illustreerde de tentoonstelling in het gebouw dat … “l’Union Soviétique s’est transformée en un grande puissance industrielle et kolkhozienne, à la science avancée, aux puissantes outillages, au niveau élevé de civilisation". Daarbij mocht ook de ideologische component niet ontbreken, wat een boeiend contrast opleverde. Kijken we naar de beelden van de arbeider, de boerin en Lenin, dan was er op dat gebied sinds 1937 nog maar weinig veranderd. 

View fullsize

Kijkt u boven nog even naar het bordes, buiten, van het paviljoen. Daar traden dansers en muzikanten op. Het schijnt dat ook clown Oleg Popov daar te bewonderen is geweest, helaas heb ik daar geen beelden van gevonden. En bij mijn weten is het paviljoen ook nooit meer herbouwd. Of weet iemand waar het tegenwoordig te vinden is?

Hier deel 2 en deel 3.

De schaarste-economie van de Sovjetunie beschreven in vijf handzame sjablonen

(Eerste publicatie: 21-11-2011)

Defitsit (schaars goed), fartsovsjtsjik (zwarthandelaar), sjto dajoet? (wat verkopen ze?), vybrosit (in de verkoop gooien), Voronezj plocho snabzjaetsja (de voedselaanvoer in Voronezj is niet best) .... Waar zijn ze gebleven, al die woorden en uitdrukkingen, zo onlosmakelijk verbonden met de schaarste-economie van de Sovjetunie… Je zou er weemoedig van worden.

Ik kwam heel wat van die woorden tegen in een mooie post van blogger Germanych, die zich regelmatig boos maakt over de heimwee naar de USSR. Erudiet en gevat, vaak puttend uit eigen ervaringen, laat hij zien dat die USSR bepaald geen hemel op aarde was.

In een recent stuk geeft hij vijf sjablonen voor het dagelijks leven van toen. Voor elke inwoner van de voormalige Sovjetunie, van Lvov tot Zuid-Sachalin, zit er een sjabloon tussen. Je hoeft alleen maar de naam van je stad en de bijpassende goederen en levensmiddelen in te vullen. Wie inzicht wil krijgen in de schaarste-economie van de USSR, komt met deze sjablonen een heel eind.

Sjabloon 1:

“Ik woonde in de stad [NAAM]. Bij ons in de winkels verkochten ze [VUL DE BENAMINGEN IN VAN HET TYPISCHE ASSORTIMENT] en onze familieleden en kennissen uit de stad [NAAM] kwamen naar ons toe om dat te kopen.”

Dit sjabloon is van toepassing op de inwoners van Moskou, Leningrad, de hoofdsteden van de republieken en enkele ‘gesloten’ steden met een aparte aanvoer, aldus Germanych.

Sjabloon 2:

“In onze stad [NAAM] was niks te krijgen, behalve [VUL DE BENAMINGEN IN VAN HET TYPISCHE ASSORTIMENT] , daarom reisden mijn ouders naar de stad [NAAM] om [VUL DE BENAMING IN VAN GOEDEREN EN LEVENSMIDDELEN] te kopen.”

Dit sjabloon is van toepassing op verreweg de meeste inwoners van de provinciesteden in de Sovjetunie.

Sjabloon 3:

“In onze stad [NAAM] was niks te krijgen, behalve [VUL DE BENAMINGEN IN VAN HET TYPISCHE ASSORTIMENT]. Soms kwamen er familieleden/kennissen uit de stad [NAAM] op bezoek, die voor ons [VUL DE BENAMING VAN GOEDEREN DIE DE FAMILIELEDEN MEENAMEN] meenamen.

Dit is een gemengd sjabloon en kan gebruikt worden door een inwoner van zowel Rjazan als van Moskou.

Sjabloon 4:

“Op een keer liep ik met mama [PAPA, OPA, OMA, BROER, ZUS, VUL DE ONTBREKENDE PERSOON IN] langs [NAAM VAN DE WINKEL] en plots zagen we dat ze [BENAMING VAN EEN SCHAARS PRODUCT] in de verkoop hadden gegooid, waarvoor mensen in de rij stonden. Wij sloten meteen aan in de rij. Toen we een paar uur hadden gestaan, kochten we [BENAMING VAN EEN SCHAARS PRODUCT].

Om de Sovjet-realia nog preciezer over te brengen, kunnen we hier een sub-sjabloon formuleren.

Sjabloon 4a:

“Op een keer liep ik met mama [PAPA, OPA, OMA, BROER, ZUS, VUL DE ONTBREKENDE PERSOON IN] langs [NAAM VAN DE WINKEL] en plots zagen we dat ze [BENAMING VAN EEN SCHAARS PRODUCT] in de verkoop hadden gegooid, waarvoor mensen in de rij stonden. Wij sloten meteen aan in de rij. We hadden een paar uur in de rij gestaan, maar toen we bij de toonbank kwamen, was [BENAMING VAN EEN SCHAARS PRODUCT] uitverkocht en gingen we met lege handen weg.

Waarbij nog onzeker is welke situatie vaker voorkwam – die van slabloon 4 of van 4a. Een strenge kenner van het sovjet-leven, schrijft Germanych, kan me nog het verwijt maken dat sjabloon 4 de volgende situatie niet omvat:

“Volgens een beslissing van de rij, werd per persoon slechts 1 (2) stuks (kilo, paar, overige eenheden) [BENAMING VAN EEN SCHAARS PRODUCT] verkocht.”

Vaak sloot men bij het zien van een rij meteen aan, om pas daarna te vragen: sjto dajoet? (letterlijk: wat geven ze?) Oftewel: wat wordt er verkocht? Niet zelden, schrijft Germanych, vormde een rij zich al ’s  nachts, wanneer men wist dat een winkel’s ochtends defitsit zou vybrasyvat (letterlijk: een schaars goed eruit zou gooien). Oftewel: iets schaars in de verkoop zou doen. De rij deed aan ‘zelfregulering’: er werd een lijst gemaakt met nummers, ieder kreeg zo’n nummer op z’n hand geschreven.

Het vijfde sjabloon kwam minder vaak voor en is een variant van het vierde.

Sjabloon 5:

“Op een keer liep ik met mama [PAPA, OPA, OMA, BROER, ZUS, VUL DE ONTBREKENDE PERSOON IN] langs [NAAM VAN DE WINKEL] en plots zagen we dat ze [BENAMING VAN EEN SCHAARS PRODUCT] in de verkoop hadden gegooid. We waren een van de eersten en daarom was er voor ons genoeg. Zo kochten we een keer [BENAMING VAN EEN SCHAARS PRODUCT].”

Deze slablonen, aldus nog steeds Germanych, dekken volledig de wijze waarop schaarse goederen (en het merendeel van de goederen in de USSR wás schaars) werden verworven door de gewone Sovjetburger, die:

a) geen blat (connecties) had
b) een doorsnee werknemer was, geen lid van de Partij
c) en van wie het salaris niet toereikend was om bij speculanten te kopen.

Germanych benadrukt dat de sjablonen geen betrekking hebben op het tijdperk-Gorbatsjov en de perestrojka, maar op de ‘gouden’ Brezjnev-tijd. Hij voegt er nog aan toe dat vergelijkbare sjablonen op te stellen zijn voor de service- en dienstensector. En hij nodigt zijn lezers uit om zijn sjablonen te illustreren met voorbeelden. Nu krijgt hij meestal al veel reacties op zijn blog, dit keer zijn het er zo’n zeshonderd. Wie nog meer inzicht wil krijgen in de schaarste-economie (en het Russisch machtig is), moet die commentaren beslist lezen.

Germanych komt er zelf nog met een aanvulling tussendoor, een opsomming van goederen die in de Brezjnev-tijd altijd en overal te krijgen waren en die dus buiten zijn sjablonen vallen:

Lucifers, zout, macaroni, vermicelli, bytsjki (een visje) in tomatensaus, huishoudzeep, wodka, portvejn, brood (op het platteland niet altijd), jassen in jaren-vijftig-snit, vergelijkbaar schoeisel, sitsen broeken en heel dure goederen (zoals ringen met briljanten en kroonluchters van 500 roebel en meer).

Tussen de commentaren door zijn er ook scheldkannonades te lezen van Sovjet-adepten, maar die vormen een verhaal apart. 

Francis Spufford: Red plenty. Over hoop, desillusie en de planeconomie van de USSR.

(Eerste publicatie: 10-7-2011)

Voor me, opgedoken uit een stofmap, ligt een repetitie aardrijkskunde van mij uit de vijfde klas van de middelbare school. Bovenaan staat: januari 1974. De eerste vraag die ik moest beantwoorden, luidde: Wat versta je onder planeconomie in de USSR?

Wist ik veel dat ik die planeconomie nog heel vaak van dichtbij zou gaan meemaken? Dat ik de rijen zou zien, de slecht bevoorrade winkels, de fartsovsjtsjiki (zwarthandelaren), de betekenis van blat (connecties) en defitsit (schaars goed) zou gaan begrijpen? En ik kon in 1974 al helemaal niet vermoeden dat zo’n vraag ooit nog eens over het verleden zouden gaan. De planeconomie van de USSR kom je alleen nog tegen in boeken - en in de verhalen van  de wat oudere Ruslandganger.

Een boeiend boek over de planeconomie is Red plenty van de Engelsman Francis Spufford, waarvan onlangs een Nederlandse vertaling verscheen (De rode belofte). De ondertitel van de Engelse versie luidt: Inside the fifties’ Soviet dream. Dat is een beetje misleidend, het boek speelt zich voor een groot deel  af in de vroege jaren zestig.

Het is dan al duidelijk voor de beter geïnformeerden in de USSR (en in 1974 is het dat ook voor een middelbare scholier in Vlaardingen), dat de planeconomie tegen haar grenzen is opgelopen. De vijfjarenplannen, geschikt om een economie in ijltempo vanaf de grond op te bouwen, zijn niet wendbaar genoeg voor een volgend stadium. De groei hapert, stagnatie dreigt.

Spuffords Red plenty is een boeiende mengeling van feit en fictie. This is not a novel, it has too much to explain to be one of those, luidt de eerste zin. Tal van personages – historische en verzonnen - voert Spufford op, die elk een eigen rol spelen op het economisch toneel. De hoge ambtenaar van Gosplan, de fabrieksdirecteur, de tolkatsj (die voor fabrieken dingen ritselt buiten het plan om), hoge politici, partijfunctionarissen en vooral: enkele jonge, enthousiaste  economen die denken dat zij de economie kunnen hervormen. Zij vestigen hun hoop op de wiskundige modellen van Leonid Kantorovich (1912-1986, ook hij wordt opgevoerd). De planeconomie wordt geremd door bureaucratisch vastgestelde prijzen, computers moeten gaan zorgen voor reële prijzen.

De hervormers lopen tegen een muur op. Verhoogde voedselprijzen hebben in 1962 in Novotsjerkassk geleid tot bloedige rellen (Spufford beschrijft ze gedetailleerd), de politici zijn bang voor experimenten. Stabiliteit is het toverwoord. In een gesprek met politburo-lid Kosygin begrijpt een van de economen dat de ambitieuze plannen worden begraven. De hervormingen die er komen (de Kosygin-hervormingen van 1965) zijn kosmetisch. De economie hobbelt nog een tijdje door, de economen haken gedesillusioneerd af.

Spufford legt in zijn boek inderdaad veel uit. Zijn verhandelingen over de wiskundige modellen van Kantorovitsj heb ik bedachtzaam knikkend tot mij genomen. Soms is het wat geforceerd. Een van de economen gaat kennismaken met zijn aanstaande schoonouders op het platteland. Over de lege dorpswinkel zegt hij hun verbaasd: “I don’t see how it can possibly absorbe your income!” Zeer sterk zijn de hoofdstukken over de dagelijks gang van zaken op een fabriek, bij Gosplan en over de tolkatsj. Die zou je apart kunnen uitgeven onder de titel Planeconomie voor dummies. Opgemerkt zij nog (niet goed voor mijn beroepstrots): Stufford spreekt geen woord Russisch. En dan met zó’n boek komen…

Ik heb hier trouwens nog het antwoord dat ik in januari 1974 gaf op de vraag Wat versta je onder planeconomie in de USSR.:

Na de Russische Revolutie lag door ondoordachte handelingen van het nieuwe regime de industrie plat. M.b.v. gerichte 5-jarenplannen heeft men de Russische economie weer gezond kunnen maken. Men produceert dus niet zo maar, maar men krijgt regels van bovenaf opgelegd waaraan men zich dient te houden. De laatste jaren zijn deze planningen wat soepeler gemaakt (liberalisatie) omdat het allemaal té ingewikkeld werd en er moeilijkheden ontstonden.

Wat me hierbij vooral opvalt: geen enkele spelfout. Kom daar eens om, tegenwoordig.

Recensie van Red plenty hier en hier.
Hier een site gewijd aan Red plenty

Zakendoen in Rusland? Krasnodar heeft het beste ondernemersklimaat.

(Eerste publicatie: 3-6-2010)

View fullsize

Krasnodar

Wilt u zaken gaan doen in Rusland? Dan krijgt u van mij advies. Helemaal gratis, want van zakendoen heb ik niet zoveel verstand.

U krijgt van mij een lijstje dat ik aantrof in de Russische versie van Forbes: de steden (buiten Moskou en Sint-Petersburg) met het beste zakenklimaat van Rusland. Bovenaan staat Krasnodar (net als in 2008 en 2009), op de voet gevolgd door Chabarovsk en Jekaterinburg.

Forbes heeft gekeken naar factoren als inkomsten en opleiding van de bevolking, misdaadniveau en het gemak waarmee je een firma kunt registreren. Het belang van die factoren verschilt natuurlijk per type firma. Een fabriek heeft baat bij lage lonen, een winkel in luxe goederen juist bij hoge. (Dat heb ik niet van mezelf, dat lees ik in Forbes). De basislijst van Forbes gaat uit van bedrijven op de consumentenmarkten. Bedrijven met een ander profiel kunnen bovenaan de lijst factoren aanklikken die voor hen belangrijk zijn. Dat levert dan een andere rangorde op.

Forbes heeft 103 steden beoordeeld met minimaal 150.000 inwoners. Naast Moskou en Sint-Petersburg is ook de Noord-Kaukasus niet meegenomen, want “het is objectief onmogelijk om in die regio het veiligheidsniveau te bepalen”. Aardig vind ik wat Forbes meeneemt bij de factor comfort van zakendoen: aantal hotels vanaf drie sterren, aantal reisuren vanaf Moskou, niveau van obsjtjepit (общепит). Openbare eetgelegenheden, zo zou je dat laatste kunnen vertalen. Dat daar nog geen moderner woord voor is… Ik krijg van общепит zware heimwee naar de USSR.

De eerste vijftien van de lijst van Forbes:

1. Krasnodar
2. Chabarovsk
3. Jekaterinburg
4. Tsjeljabinsk
5. Novosibirsk
6. Omsk
7. Rostov-na-Donoe
8. Samara
9. Sotsji
10. Karasnojarsk
11. Soergoet
12. Kaliningrad
13. Jakoetsk
14. Nizjnevartovsk
15. Kazan

Hier nog maar even twee filmpjes over de 'winnaar' Krasnodar, in het zuidoosten van Europees Rusland. Het eerste is niet echt wervend, maar wel mooi, met die muziek van Springsteen. Voor het evenwicht doet ik het tweede erbij.

Winkels in de Sovjetunie - vanbinnen

(Eerste publicatie: 15-9-2009)

Ik schreef al eens over etalages van Sovjet-winkels, boeiende uithangborden van een schaarste-economie. Nu neem ik u, aan de hand van een aantal foto’s, mee naar binnen. De foto’s trof ik aan op het weblog van een zekere Germanych, die regelmatig op een prettige manier herinneringen ophaalt aan de USSR.

Wat bij bovenstaande foto meteen komt bovendrijven, is de geur, die ik alleen maar kan omschrijven als: de geur van een Sovjet-winkel (een zwaktebod, ik geef het toe). Germanych wijst op een aardig detail: de plastic pictogrammen boven de afdelingen. “Dat moet je de designers van toen nageven, die waren heel duidelijk. Heel anders dan de pictogrammen van Microsoft Word.”

Dit is voor mij een bijzondere foto, want hier kwam ik vaak: Dom Knigi (Huis van het Boek) aan de Moskouse Kalinin Prospekt. Tegenwoordig liggen hier de meest uiteenlopende boeken, een culturele rijkdom die toen volledig onvoorstelbaar was. Eén ding blijft voor mij pijnlijk: die posters op de toonbank. Die kosten toen een dubbeltje per stuk. Een gaaf exemplaar levert nu zo een paar honderd dollar op. Ik had er op al mijn reizen naar de USSR zonder de minste moeite honderden kunnen kopen…

Let even niet op het telraam, maar op de glazen fles, helemaal rechts. Deze is leeg, maar daar werd appelsap, tomatensap, druivensap, enzovoort uit verkocht, per glas. Germanych herinnert zich een prachtig detail: er stond een schoteltje met zout op de toonbank en een lepeltje in een glas water. Kocht je tomatensap, dan kon je daar met dat lepeltje een beetje zout doorheen roeren! Jammer, ik heb dat nooit gezien.

View fullsize

Deze man houdt zijn pasje alvast klaar, waarschijnlijk een bewijsje dat recht gaf op zekere privileges. Misschien mocht hij als oorlogsveteraan twee van die bevroren blokken vlees kopen. Zulke bevoorrechten waren niet geliefd. Ik stond ooit ergens in een rij, toen zich iemand met een borst vol onderscheidingen naar voren drong. Dat vond de rij niet leuk. “Man, donder op, met je speldjes!”, kreeg hij toegevoegd.