EXPO 1958: het Sovjet-paviljoen met Lenin, de Spoetnik en een quiz. - 3

January 01, 2015 in media, belgië/rusland, jaren 50

(Eerste publicatie: 27-4-2012

De USSR zette in de jaren na de dood van Stalin voorzichtig de deuren open naar het buitenland. De aanwezigheid in Brussel was daar een voorbeeld van. In het Sovjet-paviljoen werkte een ploeg van de Russische tv. Dat was een première, het was de eerste tv-ploeg (творческая группа) die naar het buitenland werd gestuurd. Een van de leden van die groep, een zekere L. Gloechovskaja, schreef er jaren later een artikel over.

De Moskouse tv-lui waren uiteraard zeer geïnteresseerd in de werkwijze van hun Westerse collega’s. Wat hun in België vooral opviel was de horizontale programmering, het vrijwel ontbreken van rechtstreekse uitzendingen uit theaters en de overheersende rol van het gesproken woord in de vorm van interviews, gesprekken, discussies, persconferenties en spelletjes.

De ploeg werd geacht om in het paviljoen dagelijks tussen 10.00 en 19.00 uur een uitzending te verzorgen. Handig daarbij was dat men ruim in de informatieve films over de USSR zat, die in de maanden voorafgaand aan de reis naar Brussel in urenlange sessies waren geselecteerd. Ter plekke werd besloten om toch ook wat meer leven in de brouwerij te brengen en daarbij werd het voorbeeld van de Belgische tv gevolgd. Er kwam een quiz, waarvoor de bezoekers aan het Sovjet-paviljoen zich konden aanmelden.

De vragen waren van het type: Naar wie is het internationaal muziekconcours in Moskou vernoemd waarbij de Belgische koningin Elisabeth aanwezig was? (Tsjaikovski). Welk boek is dit, uitgegeven in elf talen van de Sovjetunie, in een oplage van twee miljoen? (Tijl Uilenspiegel). De winnaars kregen Russische lakdoosjes, porseleinen beeldjes en postzegelalbums.

De tv-ploeg verzorgde ook regelmatig uitzendingen vanaf de EXPO bestemd voor het thuisfront. Gloechovskaja: “Wij waren het prototype van de toekomstige correspondentenposten.”

Behalve veel filmmateriaal beschikte men in het Sovjet-paviljoen ook over geschreven informatie: allerlei folders, brochures en boekjes over het leven in de Sovjetunie. Dat moeten er stapels zijn geweest, nog steeds zijn ze te vinden op rommelmarkten in heel België.

(De twee eerdere stukjes over het Sovjet-paviljoen in Brussel vindt u hier en hier.)

Update: hieronder een een filmpje dat in 2013 op YouTube werd gezet, met tussen 2.36-3.55 uitgebreid aandacht voor het Sovjet-paviljoen. Met prachtige autos.

EXPO 1958: het Sovjet-paviljoen met Lenin, de Spoetnik en een quiz voor de bezoekers. - 2

January 01, 2015 in beeldhouwkunst, belgië/rusland, jaren 50

(Eerste publicatie: 21-4-2012)

De Wereldtentoonstelling in Brussel (EXPO 1958) trok tussen 17 april en 19 oktober meer dan 41 miljoen bezoekers. Het paviljoen van de USSR, dat gesloten imperium dat een jaar eerder indruk had gemaakt met de lancering van de Spoetnik, was een van de trekpleisters.

In het paviljoen was dan ook heel wat te bewonderen. Natuurlijk een model van de Spoetnik, van de gestroomlijnde Tu-114 (het grootste passagierstoestel uit die tijd), visitekaartjes van de auto-industrie, het Loezjniki stadion, de eerste atoomijsbreker ter wereld, het gebouw van de Moskouse universiteit, en dat alles tegen die weinig gestroomlijnde achtergrond van een arbeider, een boerin en Lenin.

(Deze twee prachtige foto's heb ik niet kunnen terugvinden op groter formaat. Mocht iemand dat wel lukken, ik houd me aanbevolen.)

En vooral: wat is er toch geworden van de kolchozboerin, die in Brussel nog zo’n stevig paar vormde met haar arbeider ter linkerzijde van de trap? Waar die arbeider is beland, dat weet ik. Hij heeft in 1959 nog dienst gedaan tijdens een Sovjet-tentoonsteling in New York, verhuisde via de VDNCh (de permanente Tentoonstelling van economische verworvenheden in Moskou) naar de depots van de kunstenaarsbond om in 1967 te worden geschonken aan de metaalfabriek MMK in Magnitogorsk. Daar was hij ook geen blijvertje; in 1970 kwam hij terecht op het stationsplein van de stad.

Maar waar is nou die kolchozboerin?! Ik weet het niet. Het is een werk van A. Zelenski, mocht u haar vinden, laat het me weten. Dan beginnen we een actiegroep om haar voor het station van Magnitogorsk te verenigingen met haar arbeider. (Waar die Lenin – beeldhouwer M. Manizer- tegenwoordig staat, mag u me ook laten weten, maar dat interesseert me gek genoeg een stuk minder.)

Deel 1 vindt u hier, deel 3 hier.

EXPO 1958: het Sovjet-paviljoen met Lenin, de Spoetnik en een quiz voor de bezoekers. - 1

January 01, 2015 in belgië/rusland, jaren 50

(Eerste publicatie: 18-4-2012)

Zeg Wereldtentoonstelling en Sovjet-paviljoen en veelal zal men denken aan Parijs 1937. Daar stond het paviljoen van de USSR tegenover dat van Nazi-Duitsland, twee bonkige gebouwen, de een met een boerin en arbeider op het dak, de ander met een adelaar. Vier jaar later voerden beide landen een strijd op leven en dood.

Minder bekend is het paviljoen van de Sovjetunie op de Wereldtentoonstelling in Brussel, de EXPO 1958. De plaats van Duitsland als tegenpool werd daar ingenomen door de Verenigde Staten, al stonden de paviljoens van de VS en de USSR dit keer niet tegenover, maar naast elkaar. (Tegenover het bouwwerk van de atheïstische Sovjets stond dit keer het paviljoen van het Vaticaan – zouden de Belgen dat als statement hebben bedoeld?)

De EXPO 1958 telde meer dan 150 gebouwen, dat van de USSR stond midden op het gedeelte voor het buitenland. Moderne architectuur was het toverwoord in die jaren en de Sovjetunie liet zich in Brussel niet onbetuigd. Met het uit staal, glas en aluminium opgetrokken bouwwerk (150 meter lang, 72 meter breed, 35 meter hoog) werd duidelijk afstand van genomen van de plompe, ornamentrijke bouwstijl uit de Stalintijd, die door partijleider Chroesjtjov enkele jaren eerder fel was bekritiseerd.

Het paviljoen voor Brussel was het eerste internationale project, sinds er van hogerhand een moderne bouwstijl was verlangd. Er werd een prijsvraag uitgeschreven voor een “massief” gebouw dat “macht en ideologische helderheid” moest uitstralen. De constructie moest “eigentijds en progressief” zijn. Na afbraak moest het gebouw in Moskou weer eenvoudig opgebouwd kunnen worden. Er kwamen 21 inzendingen, de opdracht werd gegund aan een groep jonge architecten onder leiding van Viktor Doebov.

Volgens de officiële folder illustreerde de tentoonstelling in het gebouw dat … “l’Union Soviétique s’est transformée en un grande puissance industrielle et kolkhozienne, à la science avancée, aux puissantes outillages, au niveau élevé de civilisation". Daarbij mocht ook de ideologische component niet ontbreken, wat een boeiend contrast opleverde. Kijken we naar de beelden van de arbeider, de boerin en Lenin, dan was er op dat gebied sinds 1937 nog maar weinig veranderd.

Kijkt u boven nog even naar het bordes, buiten, van het paviljoen. Daar traden dansers en muzikanten op. Het schijnt dat ook clown Oleg Popov daar te bewonderen is geweest, helaas heb ik daar geen beelden van gevonden. En bij mijn weten is het paviljoen ook nooit meer herbouwd. Of weet iemand waar het tegenwoordig te vinden is?

Hier deel 2 en deel 3.