metro

Het populairste beeld van het Moskouse metrostation Plosjtsjad Revoljoetsii – volgens de methode van aanraking.

(Eerste publicatie: 4-10-2013)

Revolution Square Moscow metro Moskou Plosjtsjad Revoljoetsii beelden hond

De krant Moskovskie Novosti is op onderzoek uitgeweest: welk van de 76 standbeelden van het Moskouse metrostation Plosjtsjad Revoljoetsii is het populairst? Daartoe heeft de krant niet naar de meningen van passagiers gevraagd, nee, er is een heel andere methode toegepast – misschien niet helemáál betrouwbaar, maar wel origineel.

Gekeken is naar de blinkende plekken op de standbeelden. Een aardig gebruik is namelijk, dat passagiers even een standbeeld aanraken en erover wrijven – want dat brengt geluk (of, in één enkel geval, juist ongeluk). Hoe vaker een standbeeld wordt aangeraakt, hoe blinkender de betreffende plek. De meeste standbeelden hebben meerdere van dat soort plekken, omdat ze op meerdere plekken worden aangeraakt. Bekijk de diverse plekken nauwkeurig en je kan een conclusie trekken over de populariteit van het betreffende beeld.

Voor een betere leesbare variant klikt u hier.

Voor een betere leesbare variant klikt u hier.

hond neus metro Moskou beeld

De 76 standbeelden op het station zijn een ontwerp van Matvej Manizer. Elk beeld werd vier keer herhaald. Aanvankelijk stonden er tachtig, maar toen er in 1947 een tweede uitgang kwam, werden er vier verwijderd. Mij stond eerlijk gezegd alleen het beeld met de hond bij. Zijn blinkende neus – zeer populair – behoort tot de Moskouse folklore. En ik wist niet eens dat hij op het station in vier exemplaren voorkomt. Zijn neus is op alle vier de beelden populair. Een van de beroemdste standbeelden van de Moskouse metro, aldus Moskovskie Novosti, en - kijk naar die neus - beslist het populairste van dit station.

Wat het onderzoek van Moskovskie Novosti onvermeld laat – een zwak punt – is dat de populariteit natuurlijk ook afhangt van de plek waar een beeld staat. Komen er meer passagiers langs, dan is de kans dat je wordt aangeraakt ook groter, los van wat je staat uit te beelden. Op het amateurfilmpje hieronder is dat duidelijk te zien. De beelden komen  - sorry -  in beeld vanaf 4.45. Op 9.15 is een van de doorgangen afgesloten met hekken! Dan kan je daar als beeld hoog of laag staan springen, maar dan wordt het met je populariteit natuurlijk nooit wat:

Kijk ook uit bij beeld nummer 20, trekt u daar niet de verkeerde conclusies. (Het nummer verwijst naar de illustratie in Moskvoskie Novosti). Het beeld is volgens Moskovskie Novosti niet erg populair. De vliegtuigvleugel mag dan wel blinken, maar dat komt doordat die ooit is afgebroken en vernieuwd. Weer wel populair is beeld nummer 4 en dan vooral de revolver. Die wordt regelmatig gestolen.

revolver metro Moskou Revolutieplein beelden
standbeeld voetballer Metro Moskou

En kijk helemaal uit voor beeld 11, het beeld boven aan dit stukje: aanraken, zo wil het bijgeloof, brengt ongeluk. Toch is het populair en heeft het blinkende plekken (de kop en de borst van de haan) … 

Weer nauwelijks populair is beeld 16, de voetballer met bal. Dat vind ik erg jammer. Bij mijn eerstvolgende bezoek aan Moskou ga ik dat beeld oppoetsen. Als voetballiefhebber beschouw ik dat als een persoonlijke missie en u mag mij aanspreken op het resultaat.

De nieuwe metrokaart van Moskou heeft voetstapjes

(Eerste publicatie: 27-2-2013)

kaart plattegrond Moskouse metro Moskou design ontwerp Studio Lebedev

Hebt u ooit een metrokaart gezien met voetstapjes? Ik denk het niet.

Ik trof de voetstapjes – zie boven - aan op een ontwerp voor de nieuwe metrokaart van Moskou. Het ontwerp is gemaakt door de studio van de Moskouse designer Artemi Lebedev. Voor de nieuwe metrokaart wordt een wedstrijd gehouden en Lebedev is een van de drie finalisten. Hier kan men zijn stem uitbrengen. (Of dat ook kan van buiten Rusland, weet ik niet, ik heb het niet geprobeerd.) Daar is ook te zien dat de wedstrijd, die loopt tot eind deze maand, een gelopen race is. De studio van Lebedev gaat niet meer ingehaald worden.

De drie finalisten werden geselecteerd uit 35 inzendingen. Daar zat ook een Nederlandse tussen, die ik helaas nergens heb kunnen terugvinden. Naast Lebedev behoren ook designer Ilja Birman en design-centrum RIA Novosti tot de finalisten. RIA Novosti was bij voorbaat al kansloos, lijkt me, want in hun ontwerp is de cirkel van de cirkellijn geen cirkel meer – zoiets doe je niet. (Kijkt u even naar de tussenstand en u zult moeten concluderen dat ik erg veel verstand heb van design.)

Cirkellijn Moskouse metro

Het ontwerp van Lebedev – hij licht hier zijn ontwerp toe - zit vol details. Aansluitingen met ander openbaar vervoer staan aangegeven, de rivieren staan vermeld, bezienswaardigheden, en de namen van de stations staan – net als bij de andere finalisten - ook ‘in het Engels’ vermeld (bedoeld wordt: in Latijns schrift, waarbij gekozen is voor een Engelse transcriptie). Dit laatste een beetje tegen de zin van Lebedev, geloof ik. De Engelse namen staan in kleine letters en in een onopvallende kleur, ‘… zodat ze niet in de weg zitten – in de Moskouse metro heb je op duizenden Russischtaligen één buitenlander’.  

buitenlanders reizigers Moskouse metro

Ik vraag me wel af of zo’n volle kaart in de praktijk nog leesbaar is. Op de grote variant in de hal boven de grond zal dat geen probleem zijn, maar op de kleinere in de wagons zelf, als je hutje-mutje op een afstandje staat? U moet maar even gaan kijken hoe dat zit, de ontwerpen zijn te bezichtigen op station Kitaj-gorod en in de wandelgangen tussen Tsvetnoj Boelvard – Troebnaja en Krasnopresenskaja - Barrikadnaja. 

Nog één dingetje over die transcriptie. Die heeft gevolgen voor de twee lijstjes van de stations (de Russische en de ‘Engelse’) die op de kaart apart staan vermeld. De Z zit in het Russische alfabet ergens vooraan… Station Zjablikovo vindt u in het Russische lijstje dan ook heel ergens anders dan in het Engelse. En bent u gewend aan de Nederlandse transcriptie, en dus aan onze schrijfwijze van bijvoorbeeld Tsjechov, dan zult u even moeten overschakelen naar de Engelse variant – Chekhov – anders wordt het lang zoeken naar station Чеховская.

Kropotkinskaja - qua buitenbouw een van mijn favoriete stations 

Kropotkinskaja - qua buitenbouw een van mijn favoriete stations 

Update: Het ontwerp van Studio Lebedev is inderdaad de winnaar geworden.

2.000 high fives op de roltrap? Gaan we in de metro van Sint-Petersburg ruim overheen!

(Eerste publicatie: 6-2-2011)

Altijd al een keertje willen doen: afdalen in de metro van Sint-Petersburg, staande op de roltrap met een lopende camera. Onlangs kwam het er eindelijk van. Eerst naar binnen bij mijn vaste opstapstation Vasiliostrovskaja (klemtoon op de tweede o):

Muntje in de tourniquet (kan ook met een soort abonnementenkaartje, maar dat had je vroeger in de Sovjetunie niet, dus dat vind ik niks), drie meter doorlopen en de roltrap op. Daar gaan we:

En hier zijn we op station Tsjernysjevskaja (klemtoon op de tweede e). Aan het begin van de spits, zittend op een bankje, lopende camera. Rusland is een slecht georganiseerd land, maar onder de grond loopt alles gesmeerd. Waarom dat daar wel kan, weet ik niet. In de spits om de minuut een trein:

Op de terugweg ging ik op Vasiliostrovskaja (klemtoon opnieuw op de tweede o) weer omhoog. Hier is goed te zien dat je bij het afdalen rechts gaat staan. Heb je haast, dan kan je links passeren. Op het bovenste filmpje, waar ik zelf afdaal, hoor je de voetstappen van de linkspasseerders.

En toen kwam ik dit prachtige filmpje tegen over de metro van New York. Als we dat nou ook eens in Sint-Petersburg gaan doen? Ik weet alleen niet wat ‘high five’ in het Russisch is. Gaaj faiv, vermoed ik. En die Rob, met z’n pathetic 2.000 high fives in drie kwartier, daar gaan we natuurlijk ruim, ruim, ruim overheen!

Mozaïek van Frolov: in kerk, metro en mausoleum

(Eerste publicatie: 15-9-2010)

De keus was: naar huis met de metro of naar het museum van Alexander Poesjkin. Het werd een bezoekje aan de Kerk van de Verlosser op het Bloed, waar ik toevallig net langsliep. De kerk (Russen noemen haar Verlosser op het Bloed) is gebouwd op de plaats waar tsaar Alexander II op 1 maart 1881 bij een aanslag dodelijk gewond raakte. Het is één van de bekendste gebouwen van Sint-Petersburg, maar ik was er nog nooit binnen geweest.

 

Tussen drommen toeristen, allen met het hoofd omhoog, schuifelde ik wat rond. Het duurde twee minuten voor het tot me doordrong: dat zijn geen muurschilderingen, helemaal tot bovenin de koepel, maar mozaïeken. Meteen viel het kwartje: Vladimir Frolov! De bijbelse taferelen en heiligen kwamen uit zijn werkplaats. Ruim veertig jaar later tekende diezelfde Frolov voor de gewijde taferelen die in het Moskouse metrostation Majakovskaja en Novokoeznetskaja de communistische heilstaat verbeelden:

Ik ging op zoek naar de initialen van Frolov, vond zes lettercombinaties, maar geen enkele leek op ВФ (VF). Ik begon te twijfelen, wees een suppoost op de letters en vroeg hoe dat nou zat met die Frolov. Waarmee ik ook meteen mijn onkunde blootlegde op het gebied van de mozaïekkunst. De initialen waren van de makers van de tekeningen, Frolov voerde zo’n tekening vervolgens uit in mozaïek. Ik liep de kerk nog eens helemaal door en zag nu bij de ingang de ‘ondertekening’ van het atelier.

Frolov en zijn mannen werkten negen jaar aan de mozaïeken. Had ik op mijn weblog niet ergens een filmpje staan over het atelier? Thuis zocht ik het op. Het adres: Bolsjoj prospekt V.O. 64/5. Bijna bij mij op de hoek! Ik nam er een kijkje, al wist ik uit het filmpje al dat er weinig meer te zien was: een paar verbleekte werkjes die ooit dienst deden als een soort uithangbord.

Het atelier werd in 1918 al gesloten. Frolov werkte verder in het atelier van de Kunstacadamie (ook bij mij in de buurt). In 1929 werd hij ook nog eens zijn huis uitgezet, dat op hetzelfde adres zat als zijn atelier. Ondertussen wisten de machthebbers hem nog wel te vinden voor nieuwe opdrachten. De rode vaandels in het Leninmausoleum zijn van Frolov en dus ook die mozaïeken in de Moskouse metro. Frolov, geboren in 1874, overleed in 1942 tijdens het beleg van Leningrad. Her en der in de stad is nog werk van hem te zien, onder meer op de vermaarde apotheek van Pehl aan de 7de Linija (het houdt niet op: ook bij mij in de buurt). Dat gebouw is een apart verhaal waard, maar daar kom ik voorlopig niet aan toe. Mijn verblijf in Sint-Petersburg loopt ten einde.

Leidt Dostojevski in de metro van Moskou tot zelfmoord?

(Eerste publicatie: 5-5-2010)

U ziet hier een jongeman die met een bijl een dame te lijf gaat. Op de voorgrond ligt al een slachtoffer. Als u íets van Rusland en/of literatuur afweet, dan denkt u nu meteen: Dostojevski! En dan hebt u helemaal gelijk. We zien hier Raskolnikov, halverwege zijn dubbele moord in Misdaad en straf.

Op 15 mei wordt het nieuwe Moskouse metrostation Dostojevski in gebruik genomen. Het ligt aan het Soevorovplein, in de buurt waar Dostojevski werd geboren. De inrichting van het nieuwe station kan je opvallend noemen. In zwart, wit en grijs zijn taferelen uit Dostojevski’s nogal tobberig getoonzette werk afgebeeld. Ik mag die Dostojevski niet, laat hem al dertig jaar naar volle tevredenheid ongelezen, maar voor dit station maak ik een omweg, dat wil ik wel eens zien.

Over de nogal expliciete afbeeldingen wordt inmiddels volop gediscussieerd. Brengen ze labiele mensen niet uit hun evenwicht? Gaat het nieuwe station niet als een magneet werken op mensen met zelfmoordplannen? In het programma Vesti legt een een psychologe uit dat dat wel zal meevallen. “Iemand die zelfmoord wil plegen is helemaal niet met Dostojevski bezig”. Wat ik maar niet op mezelf zal betrekken.

Meer foto’s van het nieuwe station hier.

Even nog over Raskolnikov, zijn bijl en de dubbele moord: In Sint-Petersburg kon je een aantal jaren geleden nog naar binnen in het huis waar, helemaal bovenin, Raskolnikov gewoond zou hebben. Op de muur zag ik daar een bijl gekalkt met daaronder de tekst: Cтарух еще много, хватит на всех. (Er zijn nog zat oudjes, genoeg voor allemaal.) Op de deur van het trappenhuis zit tegenwoordig een cijferslot.

Het Moskouse metrostation, het beeld van Stalin en de arbeidsinspectie

(Eerste publicatie: 22-3-2010)

Een mooie fotoreportage over de grote opknapbeurt van het Moskouse Metrostation Plosjtsjsad Revoljoetsii (Revolutieplein). Het betreft de oostelijke hal boven de grond, die in 1947 werd gebouwd.

De roltrappen moesten worden vervangen en ook het marmer was er slecht aan toe. De regels uit het Sovjet-volkslied (rechts op de bovenste foto) blijven gehandhaafd. Ze zijn uit de versie van 1943. Daarin stonden nog de regels: Laat het Sovjet-vaandel, het vaandel van het volk / Ons leiden van overwinning naar overwinning. Die werden in 1977 vervangen door: De partij van Lenin – de kracht van het volk / zal ons leiden naar de triomf van het communisme.

Volgens het hoofd “Bovengrondse Bouwwerken” Zinovij Viderman zal de hal er net zo uitzien als bij de opening in 1947. Ik vraag me dat af. Kijk op deze foto naar de grote nis boven de roltrappen:

Die nis zal in 1947 toch echt niet leeg zijn geweest. De ideale plek, lijkt me, voor een standbeeld van Stalin of Lenin, of beiden. Ik heb er alleen geen foto van kunnen vinden. Ook in een (compleet?) overzichtje van Stalin-beeltenissen in de Moskouse Metro ontbreekt deze prachtige locatie.

Kijk trouwens nog even naar de foto hierboven. Die scheve houten stellage links van het midden… Die oogt niet al te stevig planken en staat vlak bij de diepte waarin de roltrappen verdwijnen. Ach, wat maakt ’t uit…

En je mag toch hopen dat deze man aan de marmerzaag iets van bescherming in z’n oren heeft gepropt. Een mondkapje zou ook geen kwaad kunnen:

En wat zou de arbeidsinspectie hiervan vinden?:

Ik schreef eerder over een andere restauratie in de metro. Daarbij werden ooit verwijderde regels uit het volkslied opnieuw aangebracht. Daarin wordt Stalin genoemd en dat zorgde voor veel ophef. In die stationshal stond in elk geval ooit wél een standbeeld van de Grote Mensenvriend. Dat is niet teruggeplaatst.

Eerbetoon aan Vladimir Frolov in metrostation Novokoeznetskaja

(Eerste publicatie: 11-2-2010)

Ik kom nog even terug op de documentaire van Elizaveta Listova over de Moskouse metro, waar ik in mijn vorige stukje [niet opgenomen in deze selectie uit mijn oude blog] over schreef. Die documentaire blijkt een staartje te hebben gekregen.

Listova liet onder meer Vladimir Frolov aan het werk zien, de maker van de mooie mozaïeken van enkele metrostations. Frolov overleed in 1942 in Leningrad van honger en uitputting, kort nadat hij zijn laatste mozaïekwerk voor het Moskouse station Novokoeznetskaja had voltooid. De directeur van de metro zag de documentaire en besloot: Frolov moet geëerd worden. Dat gaat gebeuren met een portret in mozaiëk in station Novokoeznetskaja. En waar wordt dat portret gemaakt? In hetzelfde atelier waar Frolov zijn metro-mozaïeken maakte, overigens naar ontwerpen van Aleksandr Dejnika.

 

In onderstaand filmpje meer over Frolov. Hier ook weer beelden van zijn atelier en ook van de binnenplaats van zijn oude huis, waar hij in de jaren twintig uit werd gezet (hij verhuisde naar zijn atelier). De binnenplaats telt nog een paar van zijn mozaïeken, al is er weinig meer van over.

Alweer de Moskouse metro... Nu met vijf winnaars!

(Eerste publicatie: 11-11-2009)

Alweer een stukje over de Moskouse metro, terwijl ik helemaal niet zo van die metro houd. Ja, de oude stations zijn alle indrukwekkend, maar ik vind het er te druk, te slonzig, te lawaaiig. Er hangt een vage spanning in de lucht. Vaak heb ik onder de grond in Moskou het gevoel dat er elk moment iets heel vervelends kan gebeuren.

[Helaas, de linkjes in de alinea's hieronder doen het niet meer. Die prachtige site van de metro is om zeep geholpen. Die Was kennelijk te luchtig, te vrolijk. Wel vond ik nog bovenstaande afbeelding, die een indruk geeft, maar de rest: verdwenen! Jammer.]   

Nee, dan de website van de Moskouse metro! Wat een contrast! Die is luchtig, op het vrolijke af. Dat ben ik helemaal niet gewend van grote Russische organisaties. Neem maar eens een kijkje: hier. Bovenin komt een metrotreintje aangereden, hups, daar gaan de deurtjes open. Rechtsboven bewegen de roltrappen, er staan mensjes voor de kassa. Klik door en de kleur van de treintjes verandert, of je staat opeens buiten voor een station. En klik je op vacatures… afijn, ik ben er uren zoet mee.

Temperatuur in de stations, een vrij zinloze, maar onweerstaanbare link (het warmst is het nu in station VDNCh: 24,3 graden!). En hier, een interactieve metrokaart. Klik twee stations aan en je krijgt de reistijd te zien. De langste rit die ik zo snel kon vinden: van Mitino naar Boeninskaja Alleja: 1 uur 24 minuten. En leuke prijsvraagjes dat ze hebben! Hier, raad uit welke film de metro-foto’s komen. (Ik herken alleen John Travolta in Saturday Night Fever in de metro van New York).

Maar waarom eigenlijk nu alweer een stukje over de Moskouse metro? Omdat de winnaars bekend zijn van de ontwerpwedstrijd voor een logo tere ere van het 75-jarig bestaan. Ik schreef er hier al over. Ik zat er naast, ik verwachtte dat het winnende logo zou teruggrijpen op de geschiedenis. Maar nee, ook hier overheerst weer het luchtige, vrolijke. De jury kon niet kiezen en heeft uit de kleine vierhonderd inzendingen vijf winnaars aangewezen. Twee daarvan – toch wel het bewijs dat ik niet van de straat ben - werden ook door mij al genoemd. Hier de vijf winnaars:


Stalin terug in de Moskouse metro, met een Mongoolse spion als directeur

(Eerste publicatie: 28-10-2009)

Het was al aangekondigd en is nu ook gebeurd: in de hal van het Moskouse metrostation Koerskaja is het citaat over Stalin, opnieuw aangebracht bij de restauratie, aangevuld met de rest van de regel, waarin Lenin wordt genoemd. Het complete citaat, uit het oude Sovjet-volkslied, luidt nu:

“Door de stormen straalde ons het licht van de vrijheid toe / en Lenin de grote bescheen ons pad / Stalin heeft ons grootgebracht / ons geïnspireerd tot trouw aan het volk / tot arbeid en heldendaden”. 

Metrodirecteur Dmitri Gajev en de Moskouse hoofd-architect Aleksandr Koezmin begijpen niet waarom die regels, en vooral die over Stalin, tot zo veel protesten hebben geleid. Het station wordt teruggebracht in zijn oorspronkelijk staat, meer is het toch niet? Nou vooruit, maar om het dan volledig authentiek te maken, zo las ik ergens in een commentaar, zou het geen slecht idee zijn om die Gajev en Koezmin te executeren als Mongoolse spionnen.

Inderdaad een goed idee, waar ik graag op voort borduur. Niet zo maar executeren natuurlijk. Eerst even een beetje martelen. Gebroken neus, even een nier kapot slaan en omdat ze het verdommen om de bekentenis te tekenen, ook maar even een paar vingers breken, tussen de deur. Beloven we dat ze niet worden doodgeschoten. Dan tekenen ze (met de andere hand), worden ze toch doodgeschoten! En de echtgenotes van beide heren.. . Als vrouw van een vijand van het volk ben je natuurlijk niet meer in Moskou te handhaven. Voorlopig maar even een verbanning. En over een jaartje lekker naar een kamp ergens richting poolcirkel. Tussen de criminelen. Komen ze ooit vrij, dan fysiek verminkt en geestelijk vertrapt. En de kinderen van Gajev en Koezmin, laten we die vooral niet vergeten… Daar hebben we nog een leuk internaat voor! Eens kijken, er is er net weer eentje opgeleverd in de Kaukasus. Veel leegstand daar, sinds de Tsjetsjenen zijn gedeporteerd.

Nou ja, u hebt het beeld van die tijd nu wel zo’n beetje voor u. Zeg maar: de oorspronkelijke staat, volledig authentiek.

(Meer over de restauratie, onder meer over het nog ontbrekende standbeeld van Stalin, vindt u hier.)  [Linkje werkt nog niet]