(Eerste publicatie: 9-9-2012)
Ooit nuttigde ik in Moskou – het was in de tijd van de Sovjetunie - een voedzame maaltijd aan huis bij de ambassadeur van Bangladesh. Voorafgaand spraken wij, mannen onder elkaar, over cricket. Wat we daarbij dronken, weet ik niet meer, maar het borrelhapje bestond uit gezoute amandelen. Ze lagen keurig op een schaaltje en ik - die ochtend net teruggekeerd van een maandenlang verblijf in de provincie – moest mijn best doen om beschaafd te blijven. (Dat verblijf in de provincie laat zich aardig vangen in dit simpele zinnetje: Воронеж плохо снабжается – Voronezj wordt slecht bevoorraad.)
Die amandelen, dat kan niet anders, kwamen uit zo’n blikje als hieronder. Ik trof het aan in een foldertje met de prijslijst van winkel 39 “Berjozka”, Bolsjaja Groezinskajastraat 36:
Moskou werd aanzienlijk beter bevoorraad dan Voronezj, maar voor tal van dingen in de hoofdstad kon je desondanks uitsluitend terecht in zo’n Berjozka. Daar had je er meerdere van. Het assortiment kon er verschillen, de manier van betalen was steeds dezelfde: buitenlanders met harde valuta, Sovjet-onderdanen met speciale bonnen. Die laatste staan in de prijskrant als volgt omschreven: “… tear-off cheques, series D, of the USSR Bank for Foreign Trade”. De staat had in de USSR het alleenrecht op het bezit van harde valuta, een zeer kleine groep burgers beschikte over genoemde bonnen. Voor toeristen was zo’n valuta-winkel een vast onderdeel van het programma. Je kon er, bij een beschaafde bediening, prima souvenirs kopen.
De ambassadeur van Bangladesh zal zijn inkopen hebben laten thuisbezorgen – dat kon tegen betaling. Ik deed mijn inkopen in een Berjozka natuurlijk gewoon zelf. In Moskou herinner ik me onder meer de Berjozka aan de – als ik mij niet vergis - Ul. Kropotkinskaja (nu: Ul. Pretsjistenka). Die hadden een paar planken met Russische literatuur en als je geluk had kon je daar aardige dingen op de kop tikken.
Vreemd genoeg ontbreken in de folder die ik vond de likeuren van Bols. Elke Berjozka had die staan en ik had daar bij mijn Russische vrienden altijd veel succes mee – zeker wanneer ik ook nog zo’n doosje met Droste flikken meenam. Het was makkelijk scoren (vooral met een fles advocaat), maar met terugwerkende kracht voel ik me daar toch vrij ongemakkelijk bij. Aardig is nog dat ik de Aljonka-chocolaatjes uit de folder tegenwoordig nog weleens meeneem als presentje naar Nederland. Je koopt ze in een gewone winkel, de Berjozka’s bestaan al lang niet meer.
De complete prijslijst, met voor oud-Sovjetuniegangers diverse nostalgische plaatjes, vindt u hier.