——————
Toen ik opstond, met naast me het Russische slachtoffer, zag ik dat ik op de stoel, onder mijn zitvlak, een natte plek had achtergelaten. Dat was het moment waarop ik besloot om per direct een punt te zetten achter mijn loopbaan als tolk in strafzaken.
Toen ik me voor de vereiste avondopleiding inschreef, wist ik eigenlijk al: dat tolken, jongen, da’s niks voor jou. Ja, je spreekt vloeiend Russisch, Nederlands gaat je ook goed af, maar tolken? Nee. Toch begon ik aan de uitgebreide cursus, met twee keer per week lessen in Utrecht. Extra inkomsten waren welkom en als ik nog wat onderwijs wilde volgen, met blijvend effect, moest ik daar, gezien mijn leeftijd (ik was begin vijftig), maar niet te lang meer mee wachten.
Het werd een worsteling.
Van de Nederlandse cursisten (er zaten ook Russen in het klasje) was míjn Russisch met afstand het best. De anderen (ze moeten het me maar vergeven) namen het niet zo nauw met de naamvallen en de klemtonen. Maar, zo bleek meteen, zíj konden tolken. Ik niet. Mijn kortetermijngeheugen stond na één te vertalen zin al vol en stroomde daarna genadeloos over. En terwijl de verdachte, de rechter of de officier van justitie in een nagebootste rechtszaak zijn verhaal vervolgde, raakte ik de weg kwijt, om achter te blijven met een rood hoofd en een natte rug. Wanneer ik dan aan de beurt was om de reeks zinnen om te zetten in het Russisch of Nederlands, was de stilte die volgde pijnlijk.
Ik had voorheen weleens getolkt, maar daar stond het lot van een verdachte nooit bij op het spel. Zo was er die keer dat ik met een cameraploeg van Studio Sport naar Noordwijk was getrokken, waar Guus Hiddink met de Russische voetbalselectie was neergestreken. Ik was een supporter van FC Zenit en op mijn aanraden werden Andrej Arsjavin en Anatoli Timosjtsjoek, beiden uitkomend voor de Trots van Sint-Petersburg, uitgekozen voor een interview. En ik moest tolken. Nou, dat ging best aardig, vond ik, tot ik in Hilversum bij de montage mijn Nederlandse zinnen hoorde volgen op de Russische zinnen van de twee voetballers. Ik had zaken weggelaten en – een bekend fenomeen bij tolken die de weg kwijt zijn – dingen toegevoegd die beide heren nooit hadden gezegd. Het werd in de montage eenvoudig weggemoffeld, iets wat in een rechtszaal niet tot de mogelijkheden behoort. En bij het mondeling examen van de opleiding Tolken in strafzaken evenmin.
Een van mijn docenten, de zeer gewaardeerde Gela Zhdanova, maakte zich telkens erg boos, wanneer ik weer eens aarzelde over mijn toekomst als tolk. “Alleen goede tolken twijfelen of ze goed genoeg zijn!”, beet ze me dan licht vertwijfeld toe. Haar steun mocht vooralsnog niet baten. Slaagde ik nog met vlag en wimpel voor de theorie (met allemaal vragen over het strafrecht) en vormde ook het terminologie-tentamen geen obstakel (ik kende het woordenboek strafrecht zo’n beetje uit mijn hoofd), bij het mondeling, afgenomen in een somber zaaltje boven in een hotel nabij Utrecht CS, ging het mis. Er werd weer een rechtszaak nagespeeld – met Gela als Russische verdachte – en ik struikelde over het woord ‘vizier’.
Waar Gela precies tijdens de ‘rechtszaak’ van werd verdacht, weet ik niet meer. Iets met een achtervolging op een motor en bedreiging met geweld. De vrouwelijke rechter (een echte, die speciaal voor het tentamen was uitgenodigd) ging helemaal op in haar rol. De zinnen waarmee ze Gela’s motorrit beschreef, kon ik aanvankelijk nog vasthouden, want ik had wel wat vooruitgang geboekt. (Tijdens de opleiding was er een speciale les geweest met tips om het geheugen te ondersteunen.) Maar bij het derde kruispunt dat werd overgestoken en het vierde stoplicht dat was gepasseerd, groeide bij mij de paniek: die rechter moest nu echt haar mond eens houden en mij de opgehoopte boel laten vertalen!
Toen viel het woord ‘vizier’… Van de helm die Gela tijdens haar zogenaamde motorrit had gedragen.
Vizier, vizier … ik wíst wat dat was in het Russisch, maar kon er niet op komen! Vizier, vizier … Ik bleef achter het woord haken, raakte nu echt in paniek, en toen de rechter eindelijk haar vervelende mond hield, waren alle opgehoopte zinnen spoorloos verdwenen. Ik probeerde er met mijn Russische vertaling nog het beste van te maken, onder de bedroefde blik van verdachte Gela, die, net als ik, begreep dat ik het mondelinge tentamen niet zou gaan halen. Een paar weken later volgde een herkansing. Die beproeving, met opnieuw verdachte Gela aan mijn zijde, doorstond ik zowaar, wankelend en bepaald niet overtuigend.
Niet lang daarna volgde het echte werk, met autodieven en een moordaanslag.
————————
Vervolg: deel 2