(Eerste publicatie: 23-5-2013)
Op het ijs was ze de gratie zelve, volle stadions waren haar podium, met een glimlach reeg ze wereldtitels aaneen. Geen schaatsster in de Sovjetunie sprak zo tot de verbeelding als Inga Artamonova. In 1966 werd ze, nog geen dertig jaar oud, in Moskou vermoord.
Kijkt u om te beginnen even naar Artamonova op skeelers, op het tweede filmpje hieronder Vanaf 18.45 rijdt ze weg, in kleur, op een paadje bij het Moskouse Loezjniki stadion. En kijk op het eerste filmpje (vanaf 13.34) hoe oud-ploeggenote Nadezjda Titova nog altijd in vervoering raakt van Artamonova’s stijl. “Ze reed heel mooi. Het was een buitengewoon schouwspel. Ze had zo’n slag, met van die lange benen! Hoe ze afzette! Gewoon zo bijzonder!”
Inga Artamonova mag een geboren schaatstalent zijn geweest, haar eerste liefde was roeien. Ze behaalde titels bij de jeugd, maar schakelde op zeventienjarige leeftijd over op schaatsen. Trainers zagen niets in haar, ze vonden haar al te oud en in haar lengte zag men indertijd een handicap. Met hulp van haar roeitrainer Pavel Sanin weet ze zich toch in te schrijven voor wedstrijden. Anderhalf jaar later debuteert ze op de nationale kampioenschappen, een jaar later, in 1956, wint ze goud, weer een jaar later wordt ze in het Finse Imatra wereldkampioene. Ze is dan twintig jaar.
In het eerste filmpje vertelt Artamonova (vanaf 16.16) dat ze hard aan het trainen is voor het volgende WK in het Zweedse Kristinehamn. Ze wordt er opnieuw wereldkampioene, maar uiteindelijk wordt die reis naar Zweden haar, indirect, fataal. Ze wordt verliefd op een Zweedse zakenman, die aandringt op een huwelijk. Uiteraard blijft dat niet onopgemerkt bij de KGB, die haar waarschuwt: kiest ze voor die buitenlander, dan zal haar familie daaronder lijden. Artamanova verbreekt de relatie.
Inga krijgt een kamer aangeboden in een tweekamerflat. De bewoner van de andere kamer is schaatser Gennadi Voronin, net als Inga lid van sportclub Dinamo. Gearrangeerd of niet, het komt tot een ideologisch geheel verantwoord huwelijk tussen beiden. Gelukkig is het huwelijk echter niet. Voronin wordt al snel uit de kernploeg gezet wegens ‘herhaalde schendingen van het regime’, wat in gewoon Russisch betekent: drinken. Artamonova beseft dat ze een verkeerde keuze heeft gemaakt, maar zit klem: scheiden betekent dat ze, als alleenstaande vrouw met een brandmerk (haar Zweedse affaire), waarschijnlijk niet meer naar het buitenland mag. Ze schikt zich voorlopig in haar lot.
Gennadi Voronin
De privé-perikelen zijn van invloed op Inga’s prestaties. In 1959 verspeelt ze haar wereldtitel aan Tamara Rylova en ze mist de Olympische Winterspelen van 1960. Twee jaar later is ze weer helemaal terug. Op de nationale kampioenschappen in Alma Ata rijdt ze op drie afstanden een wereldrecord. Op het WK in het Finse Imatra herovert ze de wereldtitel. Ziekte staat deelname aan de Winterspelen van 1964 in de weg, maar een jaar later wordt ze in het Finse Oulu voor de vierde keer wereldkampioene. (In het tweede filmpje op 19.53 het podium: rechts Stien Kaiser, die derde werd.)
Met echtgenoot Voronin gaat het van kwaad tot erger. Behalve drank is er ook fysiek geweld in het spel en Artamonova besluit eind 1965 toch te scheiden. Rond de jaarwisseling verblijft ze bij haar moeder, waar op 4 januari 1966 Voronin voor de deur staat. Wat eerst nog lijkt op een zoveelste gesprek, eindigt in een drama. Voronin heeft een mes bij zich en steekt Inga dood.
Inga Artamonova wordt begraven op Vagankovo kerkhof. Voor Gennadi Voronin dreigt de doodstraf, maar de aanklacht (aanvankelijk moord met voorbedachte rade) wordt afgezwakt en met tien jaar, die hij niet volledig hoeft uit te zitten, komt hij er zeer genadig vanaf. Ploeggenote Nadezjda Titova is er nog altijd verbitterd over. Ze weet het zeker – en heeft vermoedelijk gelijk: Voronin heeft de milde straf te danken aan invloedrijke figuren binnen de Dinamo-gemeenschap. De sportclub is gelieerd aan Binnenlandse Zaken en de KGB. “Een mannenmachine”, aldus Titova. Gennadi Voronin overlijdt in 2004 op 69-jarige leeftijd.
Bovenstaand verhaal is vrijwel volledig gebaseerd op de documentaire die hierboven in de twee filmpjes te zien is. Nog enkele opvallende fragmenten daaruit:
Eerste filmpje.
08.50 - Mooie prijzenkast van Inga.
10.48 - Een dramatische wissel, maar ze wint wel de rit.
15.51 - Voor het Loezjniki stadion. Wat een ijsbaan!
Tweede filmpje.
07.53 - Schaatsers vervoeren in een arreslee is geen Friese uitvinding.
08.25 - Schaatslegende Marija Isakova! (Zie mijn eerdere stukje over het schilderij “Stilleven met medailles van wereldkampioene M. Isakova”.)
(Een stukje over een andere schaatsmoord, op Jevgeni Lapoetin, vindt u hier.)