(Eerste publicatie: 4-12-2012)
Twee meisjes in vrijwel hetzelfde shirt, het linker in 1929 geschilderd door Ivan Koelikov, het rechter in 1932 door Aleksandr Samochvalov. Toeval? Of was zo’n shirt in die jaren in de mode? Op zoek naar een antwoord heb ik inmiddels aardig wat ‘sportmeisjes’ uit die jaren bekeken – ik kwam maar één foto tegen met een vergelijkbaar shirt, en die geeft geen uitsluitsel, want misschien zijn die banen hier wel blauw:
Wat me bij het meisje van Koelikov (die linker met de rode hoofddoek) ook opviel, was het hoge rokje. Op dat punt verschaften de foto’s die ik bekeek wel helderheid. Ten eerste zal het geen rokje zijn geweest, maar een korte broek. Ten tweede zat die broek gewoon zo. Kijk maar:
Waarmee Koelikov - voor zover men dat nodig acht – is vrijgepleit van allerlei bijgedachten. Hoe anders is dat bij zijn kunstbroeder Samochvalov. Volgens mij schilderde die veel van zijn werk uitsluitend met bijgedachten. Leest u hier nog even wat ik eerder al schreef over een geweerkolf, loshangende veters, een doorzichtige jurk en een opengeslagen winterjas – verspreid over meerdere van zijn schilderijen.
In het Drents Museum loopt nog tot juni komend jaar de tentoonstelling De Sovjet Mythe. Socialistisch Realisme 1932-1960. Bovenstaande meisjes in een zwartgestreept shirt treft u daar aan, en ook deze Metroarbeidster met boor van Samochvalov. Alleen die lippen al sluiten naadloos aan bij de bovengenoemde loshangende veters en die open winterjas:
Samochavlov was binnen het Socialistisch Realisme geen uitzondering met zijn “wereldlijke spiritualiteit van het nieuwe Sovjetlichaam”, zoals de Drentse catalogus het noemt. Die onverholen erotiek (zoals ik het noem) is opvallend, in een land waar de openbare ruimte zonder meer puriteins te noemen was. Sport en lichaamsbeweging waren kennelijk een met graagte benut excuus, maar Samochvalov betrad ook paden daarbuiten – zie zijn metroarbeidster. Arkadi Plastovs Het baden met paarden en Aleksandr Deineka’s mozaiek Een mooie morgen (niet in Assen te zien) zijn andere voorbeelden:
In mijn derde en laatste stukje over de tentoonstelling in Assen nog een paar opmerkingen over de catalogus.