---------------
“S. HOPWOOD OUT OF RUSSIA. New Yorker and daughter Reach Riga – Another Daughter Detained.” Het is een kop uit The New York Times van 15 oktober 1920. Samuel Hopwood was de vertegenwoordiger van cameraproducent Kodak in Moskou, toen daar met de komst van de Bolsjewieken het licht uitging. Ik kwam zijn naam tegen onder deze foto met een Moskous tafereel uit 1910:
Die foto smaakte naar meer. En wie was die Hopwood? Ik begaf me op een bescheiden, digitale zoektocht, die weinig duidelijkheid verschafte en vooral vragen opleverde, met als belangrijkste: waar liggen Hopwoods negatieven precies begraven?
Marija Fjodorovna (moeder van Nicolaas II) met een kodak-camera
De meeste informatie over Hopwoods verblijf in Rusland kwam naar boven op het weblog van een zekere Andrej Svetlako. Hopwood, een Amerikaan met Schotse voorouders, werkte in Moskou op de camera-afdeling van Muir & Mirrielees, het warenhuis van de Schotten Andrew Muir en Archibald Mirrielees. (Het bedrijf werd na de Revolutie genationaliseerd en ging verder onder de naam TsUM.) Ergens kort na 1900, zo schrijft Svetlako op zijn blog, werd Hopwood de vertegenwoordiger van Kodak in Moskou.
Het Amerikaanse camera-merk was, onder Russen die zich een fototoestel konden veroorloven, populair. De familieleden van tsaar Nicolaas II bezaten elk een toestel. Bij het Alexanderpaleis in Tsarskoje Selo was een speciaal fotolaboratorium waar de negatieven ontwikkeld konden worden.
Hopwood fotografeerde zelf ook. Blogger Svetlako kwam op een van Hopwoods foto’s zijn overgrootmoeder tegen. Die kwam uit het dorpje Korostova, in de buurt van Moskou, vlak bij de plek waar de familie Hopwood een datsja had. Overgrootmoeder Aleksandra was enige tijd het kindermeisje voor Hopwoods dochters Annie en Dora. Hier zien we haar, links op de foto:
Hopwood en zijn dochters worden ook genoemd door de Amerikaanse journaliste/spion Marguerite Harrison in haar boek Marrooned in Moscow: the Story of an American Woman Imprisoned in Russia (1921). Ze beschrijft hoe ze in de zomer van 1920 door Hopwood, “voormalig manager van het bedrijf Kodak”, wordt uitgenodigd voor een dagje op de datsja. Ze zwemt met Annie en Dora in de Moskva.
Afgaand op het weinige werk dat ik van hem heb gezien, was Hopwood geen topfotograaf – al zijn zijn straattaferelen vanuit historisch oogpunt boeiend. Dat weinig enthousiaste oordeel zou nog kunnen worden bijgesteld, wanneer al zijn negatieven boven water zouden komen. Foto’s van onlusten in Moskou in 1905 bevinden zich volgens Svetlako in het Historisch Museum, maar die heb ik via internet niet tevoorschijn kunnen krijgen. Hopwood zou ook een deel van zijn archief hebben meegenomen toen hij in 1920 Rusland verliet. Dat kan kloppen, stockfoto-bedrijf Getty Images beheert een aantal foto’s gemaakt door Hopwood. Volgens Svetlako heeft de Moskouse Kodak-vertegenwoordiger ook een deel van zijn negatieven begraven in of in de buurt van het dorp waar hij zijn datsja had… Volgens de familie-overlevering (Svetlako voert zijn overgrootmoeder op als bron) zou dat archief alles bevatten: foto's met Lenin, Nicolaas II, Tolstoj … “Zoektochten van mijn vader en mij naar dat archief hebben niets opgeleverd”, schrijft Svetlako – wat mij nou niet echt verbaast.
De laatste maanden van Hopwood in Rusland zullen niet eenvoudig zijn geweest. The New York Times schrijft dat dochter Annie werd aangehouden bij de Russisch-Letse grens, omdat de naam op haar papieren was verward met die van haar moeder, die kort daarvoor was overleden. De ziekte van de moeder was de reden dat het gezin niet eerder samen met een groep Amerikaanse diplomaten het land had kunnen verlaten. Volgens blogger Svetlako kon dochter Dora zich later alsnog bij haar vader en zus voegen.
Genoeg aanknopingspunten - zou Kodak een bedrijfsarchief hebben? - voor een verdere zoektocht naar de wederwaardigheden van de familie Hopwood. En natuurlijk naar die negatieven. Iemand?
-----------------
(Toevalligerwijs gaat ook een van mijn komende stukjes over een Amerikaan die Moskou na de Revolutie moest ontvluchten; over een zwarte slavenzoon die uitgroeide tot een van de succesvolste horeca-ondernemers van Rusland.)